Ταξίδι στο μέλλον

ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Η Λογιστική και η Χρηματοοικονομική στην αυγή μιας νέας εποχής

Του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Γ. ΚΑΒΟΥΣΑΝΟΥ,
Καθηγητή Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του ΟΠΑ και Εργαστηρίου Διεθνούς Ναυτιλίας, Χρηματοοικονομικής και Διοίκησης και του

ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΤΣΟΥΚΝΙΔΗ,
Αναπληρωτή Καθηγητή Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του ΟΠΑ και Εργαστηρίου Διεθνούς Ναυτιλίας, Χρηματοοικονομικής και Διοίκησης

Η εμπορική ναυτιλία αποτελεί εδώ και αιώνες τον πυλώνα του διεθνούς εμπορίου, διακινώντας πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου σε όγκο εμπορευμάτων, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (Review of Maritime Transport, UNCTAD, 2024). Σε μια εποχή παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, γεωπολιτικών εντάσεων και περιβαλλοντικών προκλήσεων, η εμπορική ναυτιλία βρίσκεται στο επίκεντρο εξελίξεων που αναδιαμορφώνουν το μέλλον της. Πρόσφατα ενδεικτικά γεωστρατηγικά γεγονότα που την επηρεάζουν με επιπτώσεις στους ναύλους και τον πληθωρισμό γενικότερα περιλαμβάνουν: Την πανδημία COVID-19 η οποία προκάλεσε διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα και αύξησε τις τιμές των ναύλων. Τη ρωσο-ουκρανική κρίση που επηρέασε αυξητικά τις θαλάσσιες μεταφορές ενέργειας και σιτηρών. Τις κρίσεις στην Ερυθρά Θάλασσα και τα Στενά του Ορμούζ, λόγω επιθέσεων και γεωστρατηγικών συγκρούσεων, αναγκάζοντας τα πλοία να κάνουν τον περίπλου της Αφρικής με πολύ μεγαλύτερο χρόνο και κόστος.
 

Επιτακτικό στόχο για τη βιομηχανία αποτελεί να παραμείνει ανταγωνιστική και βιώσιμη και το επιτυγχάνει υιοθετώντας νέες τεχνολογίες

Η κυριαρχία του κλάδου στις μεταφορές καθιστά τη ναυτιλιακή βιομηχανία πρωταγωνίστρια για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, την επιτακτική ανάγκη για βιωσιμότητα και την ολοένα και μεγαλύτερη ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ, Artificial Intelligence) σε επιχειρηματικές αποφάσεις, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο που τα αγαθά διακινούνται παγκοσμίως. Επιτακτικό στόχο για τη βιομηχανία αποτελεί να παραμείνει ανταγωνιστική και βιώσιμη και το επιτυγχάνει υιοθετώντας νέες τεχνολογίες, που συνίστανται σε αυτοματοποιημένα πλοία χωρίς πλήρωμα ή με περιορισμένη ανθρώπινη παρέμβαση. Αναπτύσσονται λύσεις ψηφιοποίησης με χρήση big data, blockchain, και έξυπνων αισθητήρων για παρακολούθηση του φορτίου, της διαχείρισης του στόλου και τη μείωση του κόστους. Έχει εισαχθεί η τεχνητή νοημοσύνη στη λήψη αποφάσεων και εφαρμόζεται μεταξύ άλλων στην πρόβλεψη και βελτιστοποίηση των διαδρομών των ταξιδιών, για τη συντήρηση του εξοπλισμού και στη διαχείριση του κινδύνου.

Σε αυτό το περιβάλλον ραγδαίων αλλαγών, οι κλάδοι της χρηματοοικονομικής και της λογιστικής προσαρμοσμένοι στη βιομηχανία της ναυτιλίας βρίσκονται στο επίκεντρο των εξελίξεων. Η βιωσιμότητα (sustainability), για παράδειγμα, έχει μετατραπεί σε κορυφαία προτεραιότητα για τον ναυτιλιακό κλάδο σε θεσμικό επίπεδο από τον Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO, International Maritime Organization) του ΟΗΕ, στοχεύοντας σε μείωση των εκπομπών CO₂ και πλήρη απανθρακοποίηση της ναυτιλίας έως το 2050. Έτσι, η διεθνής κοινότητα πιέζει για «πράσινες» επενδύσεις, όπως την ανάπτυξη πλοίων που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα (π.χ. υγροποιημένο φυσικό αέριο, υδρογόνο, αμμωνία, μεθανόλη) – φιλικότερα προς το περιβάλλον, την εγκατάσταση συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών ρύπων, μέσω χρήσης εξελιγμένων τεχνολογιών όπως υβριδικές μηχανές και πανιά νέας γενιάς. Είναι ενδεικτικό ότι οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG – Greenhouse Gas) από τη ναυτιλία αυξήθηκαν κατά 12% από το 2016 έως το 2023, παρότι η ένταση άνθρακα του παγκοσμίου στόλου (δηλαδή τα γραμμάρια διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπονται ανά τονο-μίλι θαλάσσιας μεταφορικής υπηρεσίας) μειώθηκε περίπου κατά 10,3% την ίδια περίοδο, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου για τις Καθαρές Μεταφορές (ICCT – International Council on Clean Transportation). Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για άμεση και αποτελεσματική παρέμβαση. Εδώ η χρηματοοικονομική έχει τον πρώτο λόγο στην απάντηση καίριων ερωτημάτων όπως, πώς θα αξιολογηθούν αυτές οι επενδύσεις, θα προσελκυστούν τα αναγκαία κεφάλαια από τις διεθνείς χρηματαγορές και τις τράπεζες, και πώς θα αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος που συνεπάγονται αυτές οι μεγάλες, συχνά πρωτοποριακές, επενδύσεις;

Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), από την άλλη πλευρά, υπόσχεται να φέρει επανάσταση στον τρόπο λειτουργίας της ναυτιλίας. Έχουν ήδη αναπτυχθεί έξυπνα συστήματα που βελτιστοποιούν τις διαδρομές των πλοίων σε πραγματικό χρόνο, λαμβάνοντας υπόψη τις καιρικές συνθήκες, τα θαλάσσια ρεύματα και τη συμφόρηση στα λιμάνια, μειώνοντας έτσι τον χρόνο ταξιδιού και την κατανάλωση καυσίμων. Ή ακόμα, προηγμένες εφαρμογές που προβλέπουν τις ανάγκες συντήρησης των πλοίων, αποφεύγοντας δαπανηρές βλάβες και καθυστερήσεις. Η ανάλυση δεδομένων, που αποτελεί βασικό πυλώνα της ΤΝ, επιτρέπει στις ναυτιλιακές εταιρείες να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις, μειώνοντας το λειτουργικό κόστος και αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών.

Όλα αυτά απαιτούν όχι μόνο τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά και νέα λογιστικά πρότυπα για την αποτίμηση των επενδύσεων σε ΤΝ, καθώς και χρηματοοικονομικά μοντέλα για την αξιολόγηση της αποδοτικότητάς τους. Φυσικά, η μετάβαση αυτή δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η ανθεκτικότητα των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού (το σύνολο των διαδικασιών που απαιτούνται για να φτάσει ένα προϊόν από την παραγωγή στον καταναλωτή), η κυβερνοασφάλεια (η προστασία των πληροφοριακών συστημάτων των πλοίων και των ναυτιλιακών εταιρειών από κακόβουλες επιθέσεις) και η ανάγκη για νέα θεσμικά πλαίσια που θα ρυθμίζουν τις νέες από τα ζητήματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Παρ’ όλα αυτά, οι ευκαιρίες που αναδύονται για την ελληνική ναυτιλία, με τη στρατηγική της θέση και την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της σε όρους μεταφορικής ικανότητας, είναι τεράστιες.
 

Ο κλάδος της ναυτιλίας θα συνεχίσει να είναι στην καρδιά του παγκόσμιου εμπορίου, υποστηρίζοντας την οικονομική ευημερία και την παγκόσμια διασύνδεση

Σημαντική πρόκληση αποτελεί η έγκαιρη ανάγνωση των γεωπολιτικών εξελίξεων και η επίδρασή τους στον κλάδο. Παραδείγματα τέτοιων εξελίξεων αποτελούν η άνοδος της παγκόσμιας σημαντικότητας της Κίνας, της Ινδίας και γενικότερα της Νοτιοανατολικής Ασίας και η διαμόρφωση νέων εμπορικών διαδρομών. Η κλιματική αλλαγή που έχει καταστήσει εφικτή τη χρήση της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού – της Αρκτικής διαδρομής, η οποία μειώνει ση μαντικά τις αποστάσεις μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Παρατηρείται, επίσης, αυξανόμενη σημασία της Αφρικής, όπου επενδύσεις σε λιμάνια και υποδομές ενισχύουν τον ρόλο της ηπείρου αυτής με τις τεράστιες δυνατότητες και επιδράσεις στην παγκόσμια ναυτιλία. Η εμπορική ναυτιλία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς καλείται να εξισορροπήσει την αποδοτικότητα και βιωσιμότητα, την τεχνολογική πρόοδο και την ασφάλεια, καθώς και την οικονομική πίεση και τους ελλοχεύοντες γεωπολιτικούς κινδύνους.

Ο κλάδος της ναυτιλίας θα συνεχίσει να είναι στην καρδιά του παγκόσμιου εμπορίου, υποστηρίζοντας την οικονομική ευημερία και την παγκόσμια διασύνδεση. Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω προκλήσεις, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί περαιτέρω η χρηματοδότηση για την έρευνα σε νέες πιο βιώσιμες τεχνολογίες για την εμπορική ναυτιλία από το τραπεζικό σύστημα, τον ιδιωτικό τομέα, τις Εθνικές κυβερνήσεις και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκτός από τη χρηματοδότηση, απαραίτητη είναι και η ενίσχυση της έρευνας και ανάπτυξης (R&D) καθώς και η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων, ναυτιλιακών αυτές τεχνολογίες, είναι μερικά μόνο επιχειρήσεων και κυβερνήσεων.