Εκθέσεις Βιωσιμότητας: Ένα σύγχρονο εργαλείο λογοδοσίας των δήμων προς τους πολίτες

ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Η Λογιστική και η Χρηματοοικονομική στην αυγή μιας νέας εποχής

Της BERIT ADAM,
Καθηγήτριας Δημόσιας Διοίκησης στο Berlin School of Economics and Law στη Γερμανία και του

ΣΩΤΗΡΗ ΚΑΡΑΤΖΗΜΑ,
Επίκουρου Καθηγητή του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του ΟΠΑ

Τα τελευταία χρόνια η έννοια της βιωσιμότητας βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τις επιχειρήσεις αλλά και για τον δημόσιο τομέα. Τι εννοούμε όμως με τον όρο βιωσιμότητα; Ένας από τους πιο ολοκληρωμένους ορισμούς προέρχεται από το μακρινό 1987 και την έκθεση «Το κοινό μας μέλλον» των Ηνωμένων Εθνών (ευρέως γνωστή ως Brundtland report) που ορίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη ως την ικανότητα των σημερινών γενεών να καλύπτουν τις ανάγκες τους χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται μια ισορροπία ανάμεσα στην προστασία του περιβάλλοντος, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ισότητα. Όσο και αν εκ πρώτης όψεως η έννοια της βιωσιμότητας φαίνεται να απέχει από το αντικείμενο της λογιστικής, εν τούτοις η λογιστική είναι πλέον ιδιαίτερα συνυφασμένη με θέματα βιωσιμότητας, ξεπερνώντας την παραδοσιακή της εστίαση σε καθαρά (χρηματο)οικονομικά ζητήματα. Ένα μεγάλο μέρος της λογιστικής πρακτικής ασχολείται με την παρουσίαση πληροφοριών σε διάφορες εκθέσεις που στοχεύουν στην ενημέρωση ενδιαφερόμενων εντός και εκτός της οντότητας που δημοσιοποιεί τις πληροφορίες αυτές. Η νέα τάση στη λογιστική είναι η κατάρτιση εκθέσεων που δεν περιορίζονται μόνο στην παροχή οικονομικής πληροφορίας, όπως είναι ο ισολογισμός ή η κατάσταση αποτελεσμάτων, αλλά συμπεριλαμβάνουν πληροφορίες για θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας, και διακυβέρνησης, τα γνωστά ESG (Environmental, Social, Governance). Οι εκθέσεις που περιλαμβάνουν χρηματοοικονομική και μη χρηματοοικονομική πληροφορία, αποτελούν ένα πολύ σημαντικό εργαλείο πληροφόρησης που εξυπηρετεί τον σκοπό της λογοδοσίας (accountability). Στο πλαίσιο αυτό, ο όρος «Εκθέσεις Βιωσιμότητας» είναι ένας νέος όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο μια οντότητα επικοινωνεί την επίδρασή της σε θέματα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά.

Ο ιδιωτικός τομέας έχει εδώ και αρκετά χρόνια αγκαλιάσει τις νέες αυτές πρακτικές πληροφόρησης που τοποθετούν τη βιωσιμότητα σε προεξέχουσα θέση, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται πλέον η ανάπτυξη συγκεκριμένων νομοθετικών πλαισίων που υποχρεώνουν τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να παρέχουν πληθώρα πληροφοριών αναφορικά με ζητήματα βιωσιμότητας. Τι γίνεται όμως στον δημόσιο τομέα;

Στην Ελλάδα προς το παρόν μόνο ο Δήμος Σκιάθου (φωτογραφία) και ο Δήμος Αγίου Δημητρίου εμφανίζονται να καταρτίζουν εθελοντικά εκθέσεις βιωσιμότητας (Voluntary Local Review) 
Πηγή φωτογραφίας: ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΠΟΥΓΙΩΤΗΣ

Η ευθύνη του δημόσιου τομέα

Η έννοια της βιωσιμότητας και αντίστοιχα της παροχής σχετικής πληροφορίας είναι εξαιρετικά σημαντική για τον δημόσιο τομέα, το κράτος και τους δήμους. Δικαίως ο δημόσιος τομέας θεωρείται ότι φέρει μεγαλύτερη ευθύνη για την προώθηση και τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης. Ο δημόσιος τομέας έχει ευθύνη για τη βιώσιμη χρήση των πόρων που διαθέτει, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, και τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Το κράτος και οι δήμοι που θα πρέπει να καθοδηγούνται κατά κύριο λόγο από το αίσθημα της λογοδοσίας προς τους πολίτες, οφείλουν να παρέχουν πληροφορίες σχετικές με την επίτευξη και διατήρηση της βιωσιμότητας σε ενδιαφερόμενους όπως είναι οι πολιτικοί, οι δημόσιοι υπάλληλοι και φυσικά οι πολίτες. Παρά το γεγονός ότι η κατάρτιση και δημοσιοποίηση τέτοιων εκθέσεων δεν είναι προς το παρόν υποχρεωτική, διεθνώς παρατηρείται σημαντικό ενδιαφέρον από δημόσιους οργανισμούς στη δημοσίευση εκθέσεων βιωσιμότητας. Η ατζέντα των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 (United Nations’ 2030 Agenda), που εισήγαγε ένα σύνολο στρατηγικών που στοχεύουν στην επίτευξη των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals - SDGs), αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία που ενθαρρύνει την ευθυγράμμιση των χωρών διεθνώς σε όρους βιωσιμότητας. Αυτό το διεθνές πλαίσιο καλεί όλους τους οργανισμούς σε εκτεταμένη παροχή πληροφόρησης μέσα από τις εκθέσεις βιωσιμότητας, για τη δημιουργία αξίας για τον πολίτη. Επιπλέον, η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014/95/EU ζητεί από μεγάλους δημόσιους φορείς να γνωστοποιούν μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση. Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή σε επίπεδο δήμων δεν υπάρχει μεγάλη κινητικότητα ως προς τις εκθέσεις βιωσιμότητας. Σε επίπεδο Κεντρικής Διοίκησης εμφανίζεται πιο έντονο ενδιαφέρον και η χώρα μας δημοσιεύει εθελοντικά μια έκθεση βιωσιμότητας (Voluntary National Review) για την υλοποίηση των στόχων των Ηνωμένων Εθνών για βιώσιμη ανάπτυξη. Από πλευράς δήμων προς το παρόν μόνο ο Δήμος Σκιάθου και ο Δήμος Αγίου Δημητρίου εμφανίζονται να καταρτίζουν εθελοντικά εκθέσεις βιωσιμότητας (Voluntary Local Review).

Η εικόνα αυτή αναμένεται να αλλάξει στο άμεσο μέλλον, καθώς παρατηρείται διεθνώς αύξηση στο ενδιαφέρον για τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων των δημοσίων φο ρέων σε περιβάλλον και κοινωνία. Για παράδειγμα, ο διεθνής οργανισμός που είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη λογιστικών προτύπων για τον δημόσιο τομέα (International Public Sector Accounting Standards Board - IPSASB) βρίσκεται σε διαδικασία ανάπτυξης προτύπων που θα παρέχουν οδηγίες για το πώς ένας δημόσιος φορέας θα πρέπει να γνωστοποιεί πληροφορίες για θέματα βιωσιμότητας στις εκθέσεις που δημοσιεύει. Είναι επόμενο στο άμεσο μέλλον να δημιουργηθεί ανάγκη για στελέχη του δημόσιου τομέα τα οποία θα έχουν τα απαιτούμενα προσόντα για την εφαρμογή των προτύπων αυτών.

Ο ρόλος του Πανεπιστημίου

Το Πανεπιστήμιο δεν μπορεί να είναι μακριά από αυτές τις εξελίξεις αλλά στην πρώτη γραμμή. Ήδη από το 2024, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει εισαγάγει στο πρόγραμμα σπουδών του τη διδασκαλία ζητημάτων βιωσιμότητας στον δημόσιο τομέα, ενώ για δεύτερη χρονιά συνεργάζεται με το Berlin School of Economics and Law (Hochschule für Wirtschaft und Recht - HWR Berlin) της Γερμανίας στο πλαίσιο εκπαιδευτικού έργου όπου ομάδες φοιτητών και φοιτητριών συνεργάζονται για την ανάπτυξη κατάλληλου περιεχομένου για τις εκθέσεις βιωσιμότητας των δήμων.

Το μέλλον μας είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη βιώσιμη ανάπτυξη, με σεβασμό στο περιβάλλον, το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και την κοινωνία. Οι δημόσιοι οργανισμοί στη χώρα μας οφείλουν να γίνουν αρωγοί της παγκόσμιας αυτής προσπάθειας, και φυσικά οι νέοι απόφοιτοι των πανεπιστημίων που θα στελεχώσουν τις οικονομικές υπηρεσίες σε δημόσιους φορείς θα πρέπει να έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση για να γίνουν απτό μέρος της αλλαγής αυτής.